Kanun Numarası : 6701
Kabul Tarihi : 6/4/2016
Yayımlandığı Resmî Gazete : Tarih : 20/4/2016 Sayı : 29690
Yayımlandığı Düstur : Tertip : 5 Cilt : 57
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam ve Tanımlar
Amaç ve kapsam
MADDE 1-
(1) Bu Kanunun amacı; insan onurunu temel alarak insan haklarının
korunması ve geliştirilmesi, kişilerin eşit muamele görme hakkının güvence altına alınması,
hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanmada ayrımcılığın önlenmesi ile bu ilkeler
doğrultusunda faaliyet göstermek, işkence ve kötü muameleyle etkin mücadele etmek ve bu
konuda ulusal önleme mekanizması görevini yerine getirmek üzere Türkiye İnsan Hakları ve
Eşitlik Kurumunun kurulması, teşkilat, görev ve yetkilerine ilişkin esasların düzenlenmesidir.
Tanımlar
MADDE 2-
(1) Bu Kanunun uygulanmasında;
a) Ayrı tutma: Kişilerin bu Kanunda sayılan temellerden biri veya birden fazlası
nedeniyle, bir eylem veya eylemsizliğin sonucu olarak diğerlerinden ayrı tutulması durumunu,
b) Ayrımcılık talimatı: Bir kişinin kendi nam veya hesabına eylem ve işlemlerde
bulunmaya yetkili kıldığı kişilere veya bir kamu görevlisinin diğer kişilere verdiği ayrımcılık
yapılmasına yönelik talimatı,
c) Başkan: Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Başkanını,
ç) Çoklu ayrımcılık: Ayrımcı uygulamanın birden fazla ayrımcılık temeli ile ilişkili
olması durumunu,
d) Doğrudan ayrımcılık: Bir gerçek veya tüzel kişinin, hukuken tanınmış hak ve
hürriyetlerden karşılaştırılabilir durumdakilere kıyasla eşit şekilde yararlanmasını bu Kanunda
sayılan ayrımcılık temellerine dayanılarak engelleyen veya zorlaştıran her türlü farklı
muameleyi,
e) Dolaylı ayrımcılık: Bir gerçek veya tüzel kişinin, görünüşte ayrımcı olmayan her
türlü eylem, işlem ve uygulamalar sonucunda, bu Kanunda sayılan ayrımcılık temelleriyle
bağlantılı olarak, hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanma bakımından nesnel
olarak haklılaştırılamayan dezavantajlı bir konuma sokulmasını,
f) Engelli: Fiziksel, zihinsel, ruhsal ve duyusal yetilerinde çeşitli düzeyde
kayıplarından dolayı topluma diğer bireyler ile birlikte eşit şartlarda tam ve etkin katılımını
kısıtlayan tutum ve çevre şartlarından etkilenen bireyi,
g) İşyerinde yıldırma: Bu Kanunda sayılan ayrımcılık temellerine dayanılarak kişiyi
işinden soğutmak, dışlamak, bıktırmak amacıyla kasıtlı olarak yapılan eylemleri,
ğ) Kamu görevlisi: Kamu hizmetlerinin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya
da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişiyi,
h) Kurul: Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurulunu,
ı) Kurum: Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunu,
i) Makul düzenleme: Engellilerin hak ve özgürlüklerini tam ve diğer bireylerle eşit
şekilde kullanmasını veya bunlardan yararlanmasını sağlamak üzere belirli bir durumda
ihtiyaç duyulan, mali imkânlar nispetinde, ölçülü, gerekli ve uygun değişiklik ve tedbirleri,
j) Taciz: Psikolojik ve cinsel türleri de dâhil olmak üzere bu Kanunda sayılan
temellerden birisine dayanılarak, insan onurunun çiğnenmesi amacını taşıyan veya böyle bir
sonucu doğuran yıldırıcı, onur kırıcı, aşağılayıcı veya utandırıcı her türlü davranışı,
k) Ulusal önleme mekanizması: İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayriinsanî veya
Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesine Ek İhtiyari Protokol
hükümleri çerçevesinde kişilerin özgürlüklerinden yoksun bırakıldığı yerlere düzenli
ziyaretler yapmak üzere oluşturulan sistemi,
l) Uygulamalı iş deneyimi: Bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarının
eğitimle eş zamanlı ya da eğitim sonrası dönemde iş içerisinde geliştirilmesini,
m) Varsayılan temele dayalı ayrımcılık: Bir gerçek veya tüzel kişinin, bu Kanunda
sayılan ayrımcılık temellerinden birisiyle gerçekte ilgisi olmamasına rağmen, bu temellerden
birisini taşıdığı sanılarak hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanma bakımından
ayrımcı muameleye maruz kalmasını,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Ayrımcılıkla Mücadele
Eşitlik ilkesi ve ayrımcılık yasağı
MADDE 3-
(1) Herkes, hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanmada eşittir.
(2) Bu Kanun kapsamında cinsiyet, ırk, renk, dil, din, inanç, mezhep, felsefi ve siyasi
görüş, etnik köken, servet, doğum, medeni hâl, sağlık durumu, engellilik ve yaş temellerine
dayalı ayrımcılık yasaktır.
(3) Ayrımcılık yasağının ihlali hâlinde, konuya ilişkin görev ve yetkisi bulunan kamu
kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ihlalin sona
erdirilmesi, sonuçlarının giderilmesi, tekrarlanmasının önlenmesi, adli ve idari yoldan
takibinin sağlanması amacıyla gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür.
(4) Ayrımcılık yasağı bakımından sorumluluk altında olan gerçek ve özel hukuk tüzel
kişileri, yetki alanları içerisinde bulunan konular bakımından ayrımcılığın tespiti, ortadan
kaldırılması ve eşitliğin sağlanması için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür.
Ayrımcılık türleri
MADDE 4-
(1) Bu Kanun kapsamına giren ayrımcılık türleri şunlardır:
a) Ayrı tutma.
b) Ayrımcılık talimatı verme ve bu talimatları uygulama.
c) Çoklu ayrımcılık.
ç) Doğrudan ayrımcılık.
d) Dolaylı ayrımcılık.
e) İşyerinde yıldırma.
f) Makul düzenleme yapmama.
g) Taciz.
ğ) Varsayılan temele dayalı ayrımcılık.
(2) Eşit muamele ilkesine uyulması veya ayrımcılığın önlenmesi amacıyla idari ya da
adli süreçleri başlatan yahut bu süreçlere katılan kişiler ile bunların temsilcilerinin, bu nedenle
maruz kaldıkları olumsuz muameleler de ayrımcılık teşkil eder.
Ayrımcılık yasağının kapsamı
MADDE 5-
(1) Eğitim ve öğretim, yargı, kolluk, sağlık, ulaşım, iletişim, sosyal
güvenlik, sosyal hizmetler, sosyal yardım, spor, konaklama, kültür, turizm ve benzeri
hizmetleri sunan kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları,
gerçek kişiler ve özel hukuk tüzel kişileri, yürüttükleri faaliyetler bakımından bu hizmetlerden
yararlanmakta olan veya yararlanmak üzere başvurmuş olan ya da bu hizmetler hakkında bilgi
almak isteyen kişi aleyhine ayrımcılık yapamaz. Bu hüküm kamuya açık hizmetlerin
sunulduğu alanlar ve binalara erişimi de kapsar.
(2) Birinci fıkrada belirtilen hizmetlerin planlanması, sunulması ve denetlenmesinden
sorumlu olan kişi ve kurumlar, farklı engelli grupların ihtiyaçlarını dikkate almakla ve makul
düzenlemelerin yapılmasını sağlamakla yükümlüdür.
(3) Kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, gerçek
kişiler, özel hukuk tüzel kişileri ve bunlar tarafından yetkilendirilenler, taşınır ve taşınmazları
kamuya açık bir şekilde sunarken bu malları edinmek veya kiralamak isteyenler ile bunlar
hakkında bilgi almak isteyenler aleyhine, bunların kiralanması, kira akdinin şartlarının
belirlenmesi, kira akdinin yenilenmesi veya sona erdirilmesi, satışı ve devri süreçlerinin
hiçbirinde ayrımcılık yapamaz.
(4) Dernek, vakıf, sendika, siyasi parti ve meslek örgütlerine, ilgili mevzuatlarında
veya tüzüklerinde belirtilen istisnalar dışında üye olma, organlarına seçilme, üyelik
imkânlarından yararlanma, üyeliğin sonlandırılması ve bunların faaliyetlerine katılma ve
yararlanma bakımından, hiç kimse aleyhine ayrımcılık yapılamaz.
İstihdam ve serbest meslek
MADDE 6-
(1) İşveren veya işveren tarafından yetkilendirilmiş kişi; işverenin çalışanı
veya bu amaçla başvuran kişi, uygulamalı iş deneyimi edinmek üzere bir işyerinde bulunan
veya bu amaçla başvuran kişi ve herhangi bir sıfatla çalışmak ya da uygulamalı iş deneyimi
edinmek üzere işyeri veya iş ile ilgili olarak bilgi edinmek isteyen kişi aleyhine, bilgilenme,
başvuru, seçim kriterleri, işe alım şartları ile çalışma ve çalışmanın sona ermesi süreçleri dâhil
olmak üzere, işle ilgili süreçlerin hiçbirinde ayrımcılık yapamaz.
(2) Birinci fıkra iş ilanı, işyeri, çalışma şartları, mesleki rehberlik, mesleki eğitim ve
yeniden eğitimin tüm düzeylerine ve türlerine erişim, meslekte yükselme ve mesleki hiyerarşinin
tüm düzeylerine erişim, hizmet içi eğitim, sosyal menfaatler ve benzeri hususları da kapsar.
(3) İşveren veya işveren tarafından yetkilendirilmiş kişi, istihdam başvurusunu
gebelik, annelik ve çocuk bakımı gerekçeleriyle reddedemez.
(4) Serbest mesleğe kabul, ruhsat, kayıt, disiplin ve benzeri hususlar bakımından
ayrımcılık yapılamaz.
(5) 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına girmeyen her türlü iş ve iş
görme sözleşmeleri de bu madde kapsamındadır.
(6) Kamu kurum ve kuruluşlarında istihdam bu madde hükümlerine tabidir.
Ayrımcılık iddiasının ileri sürülemeyeceği hâller
MADDE 7-
(1) Bu Kanun kapsamında ayrımcılık iddiasının ileri sürülemeyeceği
hâller ve istisnalar şunlardır:
a) İstihdam ve serbest meslek alanlarında, zorunlu mesleki gerekliliklerin varlığı
hâlinde amaca uygun ve orantılı olan farklı muamele.
b) Sadece belli bir cinsiyetin istihdamını zorunlu kılan durumlar.
c) İşe kabul ve istihdam sürecinde, hizmetin zorunlulukları nedeniyle yaş sınırlarının
belirlenmesi ve uygulanması, gereklilik ve amaçla orantılı olması şartıyla yaşa dayalı farklı
muamele.
ç) Çocuk veya özel bir yerde tutulması gereken kişilere yönelik özel tedbirler ve
koruma önlemleri.
d) Bir dine ait kurumda, din hizmeti veya o dine ilişkin eğitim ve öğretim vermek
üzere sadece o dine mensup kişilerin istihdamı.
e) Dernek, vakıf, sendika, siyasi parti ve meslek örgütlerinin, ilgili mevzuatlarında
veya tüzüklerinde yer alan amaç, ilke ve değerler temelinde üye olacak kişilerde belli şart ve
nitelik aramaları.
f) Eşitsizlikleri ortadan kaldırmaya yönelik, gerekli, amaca uygun ve orantılı farklı
muamele.
g) Vatandaş olmayanların ülkeye giriş ve ikametlerine ilişkin şartlarından ve hukuki
statülerinden kaynaklanan farklı muamele.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Kuruluş, Teşkilat Yapısı ve Görevler
Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu
MADDE 8-
(1) (Değişik: 2/7/2018 – KHK/703/149 md.) Bu Kanunla ve diğer
mevzuatla verilen görevleri yerine getirmek ve yetkileri kullanmak üzere, idari ve mali
özerkliğe sahip, özel bütçeli ve kamu tüzel kişiliğini haiz, Cumhurbaşkanının
görevlendireceği bakan ile ilişkili Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu kurulmuştur.
Cumhurbaşkanı bu teşkilatın yönetimi ile ilgili yetkilerini gerekli gördüğü hallerde bakan
vasıtasıyla kullanabilir.
(2) Kurum, Kurul ve Başkanlıktan oluşur.
Kurumun görevleri
MADDE 9-
(1) Kurumun görevleri şunlardır:
a) İnsan haklarının korunmasına, geliştirilmesine, ayrımcılığın önlenmesine ve
ihlallerin giderilmesine yönelik çalışmalar yapmak.
b) İnsan hakları ve ayrımcılıkla mücadele konularında kitle iletişim araçlarını da
kullanarak bilgilendirme ve eğitim yoluyla kamuoyunda duyarlılığı geliştirmek.
c) Millî eğitim müfredatında bulunan insan hakları ve ayrımcılık yasağıyla ilgili
bölümlerin hazırlanmasına katkıda bulunmak.
ç) İnsan haklarının korunması, ayrımcılığın ortadan kaldırılması ve toplumdaki eşitlik
anlayışının geliştirilmesine yönelik olarak üniversiteler ile ortaklaşa faaliyetlerde bulunmak,
Yükseköğretim Kurulunun eşgüdümünde üniversitelerin insan hakları ve eşitlik ile ilgili
bölümlerinin kurulmasına ve insan hakları ve eşitlik öğretimine dair müfredatın
belirlenmesine katkıda bulunmak.
d) Kamu kurum ve kuruluşlarının meslek öncesi ve meslek içi insan hakları ve eşitlik
eğitimi programlarının esaslarının belirlenmesine ve bu programların yürütülmesine katkıda
bulunmak.
e) Görev alanıyla ilgili mevzuat çalışmalarını izlemek, değerlendirmek, bunlara ilişkin
görüş ve önerilerini ilgili mercilere bildirmek.
f) İnsan hakları ihlallerini resen incelemek, araştırmak, karara bağlamak ve sonuçlarını
takip etmek.
g) Ayrımcılık yasağı ihlallerini resen veya başvuru üzerine incelemek, araştırmak,
karara bağlamak ve sonuçlarını takip etmek.
ğ) Ayrımcılık yasağı ihlalleri nedeniyle mağdur olduğu iddiasıyla Kuruma
başvuranlara mağduriyetlerinin giderilmesi için kullanabilecekleri idari ve hukuki süreçler
konusunda yol göstermek ve başvurularını takip etmelerini sağlamak amacıyla yardımcı
olmak.
h) İşkence ve kötü muamele ile mücadele etmek ve bu konuda çalışmalar yapmak.
ı) İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayriinsanî veya Küçültücü Muamele veya Cezaya
Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesine Ek İhtiyari Protokol hükümleri çerçevesinde ulusal
önleme mekanizması olarak görev yapmak.
i) Özgürlüğünden mahrum bırakılan ya da koruma altına alınan kişilerin ulusal önleme
mekanizması kapsamındaki başvurularını incelemek, araştırmak, karara bağlamak ve
sonuçlarını takip etmek.
j) Özgürlüğünden mahrum bırakılan ya da koruma altına alınan kişilerin bulundukları
yerlere haberli veya habersiz düzenli ziyaretler gerçekleştirmek, bu ziyaretlere ilişkin raporları
ilgili kurum ve kuruluşlara iletmek, Kurulca gerekli görülmesi durumunda kamuoyuna
açıklamak, ceza infaz kurumları ve tutukevleri izleme kurulları, il ve ilçe insan hakları
kurulları ile diğer kişi, kurum ve kuruluşların bu gibi yerlere gerçekleştirdikleri ziyaretlere
ilişkin raporları incelemek ve değerlendirmek.
k) Cumhurbaşkanlığına, ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına sunulmak
üzere, insan haklarının korunması ve geliştirilmesi, işkence ve kötü muameleyle mücadele ve
ayrımcılıkla mücadele alanlarında yıllık raporlar hazırlamak.1
l) Kamuoyunu bilgilendirmek, düzenli yıllık raporlar dışında, gerek görüldüğünde
görev alanına ilişkin özel raporlar yayımlamak.
m) İnsan hakları ve ayrımcılıkla mücadele alanındaki uluslararası gelişmeleri izlemek ve
değerlendirmek, alanındaki uluslararası kuruluşlarla ilgili mevzuat dâhilinde işbirliği yapmak.
n) İnsan haklarının korunması ve ayrımcılıkla mücadele kapsamında faaliyet yürüten
kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, meslek kuruluşları ve üniversitelerle
işbirliği yapmak.
o) Diğer kurumların ayrımcılığın önlenmesine yönelik faaliyetlerine destek vermek.
ö) Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası insan hakları sözleşmelerinin uygulanmasını
izlemek, bu sözleşmeler uyarınca kurulan inceleme, izleme ve denetleme mekanizmalarına
Devletin sunmakla yükümlü olduğu raporların hazırlanması sürecinde, ilgili sivil toplum
kuruluşlarından da yararlanmak suretiyle görüş bildirmek, bu raporların sunulacağı
uluslararası toplantılara temsilci göndererek katılmak.
p) Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.
(2) Kamu kurum ve kuruluşları ile görevliler, birinci fıkranın (j) bendi kapsamındaki
ziyaretler sebebiyle gerekli yardım ve kolaylığı göstermek zorundadır.
(3) Kurum, görev ve yetkilerine ilişkin olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi İnsan
Haklarını İnceleme Komisyonunu ve Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonunu yılda en az bir
defa bilgilendirir.
1
2/7/2018 tarihli ve 703 sayılı KHK’nin 149 uncu maddesiyle, bu bentte yer alan “, Türkiye Büyük
Millet Meclisi Başkanlığına ve Başbakanlığa” ibaresi “ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına”
şeklinde değiştirilmiştir.
Kurul
MADDE 10-
(1) Kurul, Kurumun karar organıdır. Kurul, bu Kanunla ve diğer
mevzuatla verilen görev ve yetkilerini kendi sorumluluğu altında, bağımsız olarak yerine
getirir ve kullanır. Görev alanına giren konularla ilgili olarak hiçbir organ, makam, merci
veya kişi, Kurula emir ve talimat veremez, tavsiye ve telkinde bulunamaz.
(2) (Değişik:2/7/2018 – KHK/703/149 md.) Kurul; biri Başkan, biri İkinci Başkan
olmak üzere Cumhurbaşkanı tarafından atanan on bir üyeden oluşur.2
(3) İkinci fıkraya göre Cumhurbaşkanınca seçilen üyelerin görev süreleri dolmadan iki
ay önce durum, Kurum tarafından uygun iletişim araçlarıyla kamuoyuna duyurulur.
Başvurular ve aday bildirimleri Cumhurbaşkanlığına yapılır. İkinci fıkrada belirtilen usule
göre yeni seçilen üyeler, yerlerine seçildikleri üyenin görev süresinin bitiminden itibaren
göreve başlar.34
(4) Kurula üye olabilmek için aşağıdaki şartlar aranır:
a) (Mülga: 2/7/2018 - KHK/703/149 md.)5
b) 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 48 inci maddesinin
birinci fıkrasının (A) bendinin (1), (4), (5), (6) ve (7) numaralı alt bentlerinde belirtilen
nitelikleri taşımak.
c) Herhangi bir siyasi partinin yönetim ve denetim organlarında görevli veya yetkili
bulunmamak.
ç) En az dört yıllık lisans düzeyinde yükseköğrenim görmüş olmak.
d) (Mülga: 2/7/2018 - KHK/703/149 md.)5
(5) (Mülga: 2/7/2018 - KHK/703/149 md.)5
(6) (Mülga birinci ve ikinci cümleler: 2/7/2018 - KHK/703/149 md.)5
Üyeliklerde
görev süresi dolmadan herhangi bir sebeple boşalma olması hâlinde, bir ay içinde aynı usulle
yeni üye seçilir. Bu şekilde seçilen üye, yerine seçildiği üyenin kalan süresini tamamlar ve
bunlardan iki yıl veya daha az süreyle görev yapanların bu görevleri seçilme dönemi olarak
değerlendirilmez.
(7) (Mülga: 2/7/2018 - KHK/703/149 md.)
2
Anayasa Mahkemesinin 7/12/2023 tarihli ve E.:2018/117; K.:2023/212 sayılı Kararı ile bu fıkra
iptal edilmiştir. Kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak on iki ay sonra (4/6/2025)
yürürlüğe gireceği hüküm altına alınmıştır.
3
2/7/2018 tarihli ve 703 sayılı KHK’nin 149 uncu maddesiyle, 10 uncu maddenin üçüncü fıkrasında
yer
alan “Bakanlar Kurulunca” ibaresi “Cumhurbaşkanınca”, “Başbakanlığa” ibaresi
“Cumhurbaşkanlığına” şeklinde, sekizinci fıkrasında yer alan “Başbakan” ibaresi “Cumhurbaşkanı”
şeklinde değiştirilmiştir.
4
Anayasa Mahkemesinin 7/12/2023 tarihli ve E.:2018/117; K.:2023/212 sayılı Kararı ile bu fıkra
iptal edilmiştir. Kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak on iki ay sonra (4/6/2025)
yürürlüğe gireceği hüküm altına alınmıştır.
5
Anayasa Mahkemesinin 7/12/2023 tarihli ve E.:2018/117; K.:2023/212 sayılı Kararı ile dördüncü
fıkranın (a) ve (d) bentleri, beşinci fıkra, altıncı fıkranın birinci ve ikinci cümlelerinin yürürlükten
kaldırılması iptal edilmiştir.
(8) Başkan, İkinci Başkan ve üyelerin süreleri dolmadan herhangi bir nedenle
görevlerine son verilemez. (İptal ikinci cümle:Anayasa Mahkemesinin 7/12/2023 tarihli ve
E.:2018/117; K.:2023/212 sayılı Kararı ile)3
(9) Üyelerin Kurulda görev yaptıkları sürece önceki görevleri ile olan ilişikleri kesilir.
Üyeler, özel bir kanuna dayanmadıkça, Kuruldaki görevlerinin dışında resmî veya özel hiçbir
görev alamaz, dernek, vakıf, kooperatif ve benzeri yerlerde yöneticilik ve denetçilik yapamaz,
ticaretle uğraşamaz, serbest meslek faaliyetinde bulunamaz, hakemlik ve bilirkişilik yapamaz.
Ancak üyeler, asli görevlerini aksatmayacak şekilde bilimsel amaçlı yayın yapabilir, ders ve
konferans verebilir ve bunlardan doğacak telif hakları ile ders ve konferans ücretlerini alabilir.
(10) Kamu görevlisi iken üyeliğe seçilenler, memuriyete giriş şartlarını kaybetmemeleri
kaydıyla, görev sürelerinin sona ermesi veya görevden ayrılma isteğinde bulunmaları ve otuz
gün içinde önceki kurum veya kuruluşlarına başvurmaları durumunda atamaya yetkili makam
tarafından bir ay içinde mükteseplerine uygun bir kadroya atanır. Atama gerçekleşinceye kadar,
bunların almakta oldukları her türlü ödemelerin Kurum tarafından yapılmasına devam olunur.
Bunların Kurumda geçirdiği süreler, özlük ve diğer hakları açısından önceki kurum veya
kuruluşlarında geçirilmiş sayılır. Bir kamu kurumunda çalışmayanlardan üyeliğe seçilip
yukarıda belirtilen şekilde görevi sona erenlere herhangi bir görev veya işe başlayıncaya kadar,
almakta oldukları her türlü ödemeler Kurum tarafından ödenmeye devam edilir ve bu şekilde
üyeliği sona erenlere Kurum tarafından yapılacak ödeme üç ayı geçemez.
(11) Başkan ve üyeler, 19/4/1990 tarihli ve 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması,
Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanununa tabidir.
(12) Seçilen üyeler ilk toplantının başında aşağıdaki şekilde yemin ederler:
“Görevimi tam bir tarafsızlık, dürüstlük, hakkaniyet ve adalet anlayışı içinde yerine
getireceğime, namusum ve şerefim üzerine yemin ederim.”
(13) 2/12/1999 tarihli ve 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin
Yargılanması Hakkında Kanun uyarınca Başkan ve üyeler için soruşturma yapılması
Cumhurbaşkanı veya görevlendireceği bakanın iznine tabidir. Soruşturma izni verilmesi veya
verilmemesine ilişkin kararlara karşı itirazlar Danıştay tarafından karara bağlanır.6
(14) Başkan ve üyeler ile Kurum personeli, görevlerini yerine getirmeleri sırasında
edindikleri, kamuya, ilgililere ve üçüncü kişilere ait gizlilik taşıyan bilgileri, kişisel verileri,
Kurumla ilgili gizlilik taşıyan bilgileri, ticari sırları ve bunlara ait belgeleri, bu konuda
kanunen yetkili kılınan mercilerden başkasına açıklayamaz, kendilerinin veya üçüncü kişilerin
yararına kullanamaz. Bu yükümlülük görevden ayrılmalarından sonra da devam eder.
6
2/7/2018 tarihli ve 703 sayılı KHK’nin 149 uncu maddesiyle, bu fıkrada yer alan “Başbakan”
ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
Kurulun görev ve yetkileri
MADDE 11-
(1) Kurulun görev ve yetkileri şunlardır:
a) Kurumla ve Kurumun görev alanıyla ilgili düzenlemeler yapılmasına yönelik
kararlar almak.
b) Ayrımcılık yasağı ihlallerine ilişkin başvurular ile insan hakları veya ayrımcılık
yasağı ihlallerine ilişkin resen yapılan incelemeleri karara bağlamak, bu başvuru ve
incelemelere ilişkin gerekli hâllerde uzlaşma sürecini sonuçlandırmak, ayrımcılık yasağı
ihlallerine ilişkin bu Kanunda öngörülen idari yaptırımlara karar vermek.
c) İnsan hakları ve ayrımcılık yasağı ihlallerine ilişkin yargı kararlarının
uygulanmasına ilişkin sorunları izlemek ve değerlendirmek.
ç) Özgürlüğünden mahrum bırakılan ya da koruma altına alınan kişilerin ulusal
önleme mekanizması kapsamındaki başvurularını ve bu kapsamda resen yürütülen
incelemeleri karara bağlamak.
d) Görev alanıyla ilgili olarak yargı organlarına, kamu kurum ve kuruluşlarına ve ilgili
kişilere talepleri hâlinde görüş bildirmek.
e) Gerek gördüğünde Kurumun kendi alanında çalışan uluslararası kuruluşlara üye
olmasına ve bu kuruluşlarla işbirliği yapmasına karar vermek.
f) Kurum tarafından insan haklarının korunması, ayrımcılıkla mücadele ve ulusal
önleme mekanizması görevleri kapsamında yapılan inceleme ve araştırmaları, hazırlanan
raporları ve benzeri çalışmaları karara bağlamak.
g) Kurumun stratejik planını karara bağlamak, amaç ve hedeflerini, hizmet kalite
standartlarını ve performans ölçütlerini belirlemek.
ğ) Kurumun stratejik planı ile amaç ve hedeflerine uygun olarak hazırlanan bütçe
teklifini görüşmek ve karara bağlamak.
h) Kurumun faaliyet raporlarını karara bağlamak.
ı) Taşınmaz alımı, satımı ve kiralanması konularındaki önerileri görüşüp karara
bağlamak.
i) Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.
Kurulun çalışma esasları
MADDE 12-
(1) Kurul, Başkanın çağrısı üzerine toplanır. Toplantıları Başkan yönetir.
Başkanın dışında en az beş üyenin birlikte talep etmesi hâlinde, Kurul, Başkan tarafından beş
gün içinde toplanmak üzere derhâl toplantıya çağrılır.
(2) Toplantı gündemi Başkan tarafından hazırlanarak, toplantıdan en az üç gün önce
Kurul üyelerine bildirilir. Gündeme yeni madde eklenebilmesi için toplantıda üyelerden
birinin öneride bulunması ve önerilen maddenin Kurul tarafından kabul edilmesi gerekir.
(3) Kurul, en az yedi üye ile toplanır ve en az altı üyenin aynı yöndeki oyuyla karar
alır. Kararlarda çekimser oy kullanılamaz.
(4) Kurul, kendi üyeleri arasından, her bir çalışma alanı için üçer üyeli komisyonlar
oluşturabilir.
(5) Kurul, başvuruları görüşmek ve sonuçlandırmak üzere Başkan hariç beş üyeli
daireler oluşturabilir. Başkan, dairelerin doğal üyesidir.
(6) Kurul kararları tutanakla tespit edilir ve karar tutanağı toplantı esnasında veya en
geç toplantıyı izleyen beş iş günü içinde toplantıya katılan tüm üyeler tarafından imzalanarak
tekemmül ettirilir. Toplantı tarihinden itibaren en geç on beş iş günü içinde gerekçeler
ve varsa karşı oy gerekçeleri yazılır. Gerektiğinde, Kurul tarafından bu süre uzatılabilir.
(7) Başkan ve üyeler; kendileri, aralarındaki evlilik bağı kalkmış olsa bile eşleri,
evlatlıkları ve üçüncü derece dâhil üçüncü dereceye kadar kan ve ikinci derece dâhil ikinci
dereceye kadar kayın hısımlarıyla ilgili veya kişisel menfaat ilişkisi içinde oldukları
konularda toplantı ve oylamaya katılamaz. Bu durum karar metninde ayrıca belirtilir.
(9) İhtiyaç duyulması hâlinde görüşlerinden yararlanılmak üzere ilgililer Kurul
toplantısına davet edilebilir. Ancak, Kurul kararları toplantıya dışarıdan katılanların yanında
alınamaz.
(10) Kurul kararları, tekemmül etmesinden itibaren en geç beş iş günü içinde ilgililere
gönderilir. Kurul kararlarında, ilgili kişilerin bu kararlara karşı hangi hukuki yollara
başvurabilecekleri süreleri ile birlikte belirtilir.
(11) Kurul, gerekli gördüğü durumlarda kararlarını, kişisel verilerin gizliliği ilkesine
bağlı kalmak kaydıyla uygun vasıtalarla kamuoyuna duyurabilir.
(12) Kurul üyeleri ile Kurum personelinin uyacakları mesleki ve etik ilkeler, bu
maddede belirtilen komisyonların ve dairelerin oluşumu, çalışma esasları ile Kurulun çalışma
usul ve esasları ve diğer hususlar yönetmelikle düzenlenir.
Başkan
MADDE 13-
(1) Başkan, Kurumun en üst amiri olup, Kurum hizmetlerini mevzuata,
Kurumun amaç ve politikalarına, stratejik planına, performans ölçütlerine ve hizmet kalite
standartlarına uygun olarak düzenler, yürütür ve hizmet birimleri arasında eşgüdümü sağlar.
Başkan, Kurumun genel yönetim ve temsilinden sorumludur.
(2) Başkanın görev ve yetkileri şunlardır:
a) Kurul toplantılarının gündemini, gün ve saatini belirlemek ve toplantıları yönetmek.
b) Kurul kararlarının tebliğini ve Kurulca gerekli görülenlerin kamuoyuna
duyurulmasını sağlamak.
c) Hizmet birimi koordinatörlerini görevlendirmek ve diğer Kurum personelini atamak.
ç) Hizmet birimlerinden gelen önerilere son şeklini vererek Kurula sunmak.
d) Kurumun stratejik planını, performans ölçütlerini hazırlamak, amaç ve hedeflerini,
hizmet kalite standartlarını, insan kaynakları ve çalışma politikalarını oluşturmak.
e) Belirlenen stratejilere, yıllık amaç ve hedeflere uygun olarak Kurumun yıllık bütçesi
ile mali tablolarını hazırlamak.
f) Yıllık faaliyet raporlarını hazırlamak, yıllık amaç ve hedeflere, performans
ölçütlerine göre faaliyetlerin değerlendirmesini yapmak ve bunları Kurula sunmak.
g) Kurul ve hizmet birimlerinin uyumlu, verimli, disiplinli ve düzenli bir biçimde
çalışması amacıyla eşgüdümü sağlamak.
ğ) Kurumun yönetim ve işleyişine ilişkin diğer görevleri yerine getirmek.
(3) Başkanın yokluğunda İkinci Başkan, Başkana vekâlet eder.
Başkanlık7
MADDE 14-
(1) Başkanlık, Başkan Yardımcıları, hizmet birimleri ve çalışma
gruplarından oluşur. Hizmet birimlerinin sayısı onu geçemez. Başkanlık, Kurul kararlarını
uygulamakla ve diğer konularda Başkana ve Kurula yardımcı olmakla görevlidir.
(2) Kurul Başkanı, Kurumun da başkanıdır.
(3) Hizmet birimleri, Başkan tarafından belirlenen koordinatörlerin eşgüdümünde
faaliyet gösterir.
(4) Kurum, görev alanına giren konularla ilgili olarak çalışmalarda bulunmak üzere
kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları ve konuyla ilgili uzmanların katılımı ile altı
ay süreli geçici komisyonlar oluşturabilir. Başkan, bu süreyi üç aya kadar uzatabilir. Gerekli
görülmesi hâlinde Kurul, altı aylık süreyi iki katına kadar uzatabilir. Ayda ikiyi geçmemek
kaydıyla komisyonların toplantılarına ilişkin giderler Kurum bütçesinden karşılanır.
(5) Gerek görülmesi hâlinde, Kurumun teklifi üzerine Cumhurbaşkanı kararıyla
Kuruma bağlı bürolar kurulabilir.
(6) Hizmet birimleri ve büroların çalışma usul ve esasları, bu Kanunda belirtilen
faaliyet alanı, görev ve yetkilerine uygun olarak Kurumun teklifi üzerine Cumhurbaşkanınca
yürürlüğe konulan yönetmelikle belirlenir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Personel Rejimi
Personele ve özlük haklarına ilişkin hükümler
MADDE 15-
(1) Kurum personeli, bu Kanunla düzenlenen hususlar dışında 657 sayılı
Kanuna tabidir. Hizmet birimi koordinatörü olarak görevlendirilenlerde bakanlık daire
başkanı kadrolarına atanmak için aranan şartlar aranır ve bunlara kadrolarına bağlı olarak mali
haklar kapsamında yapılan aylık net ödeme tutarının, bakanlık daire başkanına kadrosuna
bağlı olarak yapılması öngörülen aylık net ödeme tutarından az olması hâlinde aradaki fark,
herhangi bir vergi ve kesintiye tabi olmaksızın ödenir.
(2) Kurul Başkanına 27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye
ekli (II) sayılı cetvelin 3 üncü sırasında, Kurul üyelerine anılan cetvelin 4 üncü sırasında yer
alan göstergeler üzerinden anılan Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 10 uncu maddesinde
öngörülen usul ve esaslar çerçevesinde ödeme yapılır. Söz konusu ödemelerden vergi ve diğer
yasal kesintilere tabi olmayanlar bu fıkraya göre yapılacak ödemelerde de vergi ve diğer yasal
kesintilere tabi tutulmaz. Başkan ve üyeler, 657 sayılı Kanun ve diğer ilgili mevzuat uyarınca
Devlet memurlarının yararlandığı sosyal hak ve yardımlardan da aynı usul ve esaslar
çerçevesinde yararlanır.
(3) Başkan ve üyeler ile Kurum personeli 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal
Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c)
bendi hükümlerine tabidir. Başkan ve üyeler ile başkan yardımcıları emeklilik hakları
bakımından sırasıyla Gelir İdaresi Başkanı, bakanlık genel müdürleri ve bakanlık genel müdür
yardımcıları ile denk kabul edilir. Bunlardan bu görevleri sırasında 5510 sayılı Kanunun
geçici 4 üncü maddesi kapsamına girenlerin bu görevlerde geçen süreleri makam tazminatı ile
temsil tazminatı ödenmesi gereken süre olarak değerlendirilir. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü
maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı iken üyeliğe seçilenlerden bu
görevleri sona erenler veya bu görevlerinden ayrılma isteğinde bulunanların bu görevlerde
geçen hizmet süreleri kazanılmış hak aylık, derece ve kademelerinin tespitinde dikkate alınır.
Kamu kurum ve kuruluşlarında 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a)
bendi kapsamında sigortalı iken üyeliğe seçilenlerin, önceki kurum ve kuruluşları ile
ilişiklerinin kesilmesi kendilerine kıdem tazminatı veya iş sonu tazminatı ödenmesini
gerektirmez. Bu durumda olanların kıdem tazminatı veya iş sonu tazminatı ödenmesi gereken
hizmet süreleri, üyelikte geçen hizmet süreleri ile birleştirilir ve emeklilik ikramiyesi
ödenecek süre olarak değerlendirilir.8
(4) Kurul tarafından, Kuruma ilişkin görevlerinde Başkana yardımcı olmak üzere,
Kurumun görev alanları dikkate alınarak üç Başkan Yardımcısı atanır. Başkan Yardımcısı
olarak atanacaklarda;
a) En az dört yıllık lisans düzeyinde yükseköğrenim görmüş olma,
b) Kamu hizmetinde en az on yıllık mesleki tecrübeye sahip olma,
c) 657 sayılı Kanunun 48 inci maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (1), (4), (5),
(6) ve (7) numaralı alt bentlerinde belirtilen nitelikleri taşıma,
şartları aranır. Başkan yardımcılarının görev süresi dört yıldır. Görevi sona eren
başkan yardımcıları yeniden atanabilir.
(5) Başkan, sınırlarını yazılı ve açık olarak belirlemek şartıyla Kurula ilişkin olmayan
görev ve yetkilerinin bir bölümünü başkan yardımcılarına veya hizmet birimi koordinatörlerine
devredebilir. Yetki devri, uygun araçlarla ilgililere duyurulur.
(6) Kurumda, 657 sayılı Kanun ve diğer mevzuat hükümlerine bağlı kalmaksızın,
sözleşmeli personel istihdam edilebilir. Sözleşmeli olarak istihdam edilecek personel, 5510
sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılır. Bu
personelin atama usul ve esasları Kurumca belirlenir. Bunlara ödenecek ücretin net tutarı,
birinci dereceli İnsan Hakları ve Eşitlik Uzmanına ödenen aylık ortalama net tutarı aşmamak
üzere Başkan tarafından tespit edilir. Bu fıkra uyarınca çalıştırılacakların sayısı İnsan Hakları
ve Eşitlik Uzmanı ve İnsan Hakları ve Eşitlik Uzman Yardımcısı toplam kadro sayısının
yüzde on beşini geçemez. Bu fıkraya göre istihdam edilecek sözleşmeli personelin, yurt
içindeki ve yurt dışındaki üniversitelerin en az dört yıllık eğitim veren Kurumca belirlenecek
bölümlerinden mezun olması ve en az yarısının Kurumca belirlenecek yabancı diller için
Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavından en az (C) düzeyinde puan alması veya buna
denk kabul edilen ve uluslararası geçerliliği bulunan bir belgeye sahip olması gerekir.
Kurumca belirlenecek yabancı dillerin konuşulduğu ülkelerde dört yıllık eğitim veren
kurumlardan mezun olan kişilerden yabancı dil belgesi istenmez. Bu fıkrada belirtilen yabancı
dil bilgisine ilişkin şartlar yabancı uyruklular için aranmaz.
(7) Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde, sosyal güvenlik kurumlarında,
mahalli idarelerde, mahalli idarelere bağlı idarelerde, mahalli idare birliklerinde, döner
sermayeli kuruluşlarda, kanunlarla kurulan fonlarda, kamu tüzel kişiliğini haiz kuruluşlarda,
sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait kuruluşlarda, iktisadi devlet teşekkülleri ve
kamu iktisadi kuruluşları ile bunlara bağlı ortaklıklar ve müesseselerde görevli memurlar ile
diğer kamu görevlileri kurumlarının, hakimler ve savcılar ise kendilerinin muvafakati ile
aylık, ödenek, her türlü zam ve tazminatlar ile diğer mali ve sosyal hak ve yardımları
kurumlarınca ödenmek kaydıyla geçici olarak Kurumda görevlendirilebilir. Kurumun bu
konudaki talepleri, ilgili kurum ve kuruluşlarca öncelikle sonuçlandırılır. Bu şekilde
görevlendirilen personel, kurumlarından aylıklı izinli sayılır. Bu personelin izinli oldukları
sürece memuriyetleri ile ilgileri ve özlük hakları devam ettiği gibi, bu süreler yükselme ve
emekliliklerinde de hesaba katılır ve yükselmeleri başkaca bir işleme gerek duyulmadan
süresinde yapılır. Hakim ve savcılar dâhil bu madde kapsamında görevlendirilenlerin
Kurumda geçirdikleri süreler, kendi kurumlarında geçirilmiş sayılır. Görevlendirme süresi iki
yılı geçemez. Ancak ihtiyaç hâlinde bu süre bir yıllık dönemler hâlinde uzatılabilir.
7
2/7/2018 tarihli ve 703 sayılı KHK’nin 149 uncu maddesiyle, 14 üncü maddenin beşinci fıkrasında
yer alan “Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde, altıncı fıkrasında yer alan “Bakanlar
Kurulu kararıyla” ibaresi “Cumhurbaşkanınca” şeklinde değiştirilmiştir.
8
2/7/2018 tarihli ve 703 sayılı KHK’nin 149 uncu maddesiyle, bu fıkrada yer alan “Devlet Personel
Başkanı, Başbakanlık genel müdürleri ve Başbakanlık genel müdür yardımcıları” ibaresi “Gelir
İdaresi Başkanı, bakanlık genel müdürleri ve bakanlık genel müdür yardımcıları” şeklinde
değiştirilmiştir.
İnsan Hakları ve Eşitlik Uzmanı ve Uzman Yardımcıları
MADDE 16-
(1) Kurumda, İnsan Hakları ve Eşitlik Uzmanı ve İnsan Hakları ve
Eşitlik Uzman Yardımcısı istihdam edilebilir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Başvurular ve İnceleme Usulleri
Başvurular
MADDE 17-
(1) Ayrımcılık yasağı ihlalinden zarar gördüğü iddiasında bulunan her
gerçek ve tüzel kişi Kuruma başvurabilir. Kuruma başvuru, illerde valilikler, ilçelerde
kaymakamlıklar aracılığıyla da yapılabilir. Başvuru hakkının etkin bir şekilde kullanılmasına
hiçbir surette engel olunamaz. Başvurulardan herhangi bir ücret alınmaz.
(2) İlgililer, Kuruma başvurmadan önce bu Kanuna aykırı olduğunu iddia ettikleri
uygulamanın düzeltilmesini ilgili taraftan talep eder. Bu taleplerin reddedilmesi veya otuz gün
içerisinde cevap verilmemesi hâlinde Kuruma başvuru yapılabilir. Ancak Kurum, telafisi güç veya imkânsız zararların doğması ihtimali bulunan hâllerde, bu şartı aramadan başvuruları
kabul edebilir.
(3) Dava açma süresi içinde Kuruma yapılan başvurular işlemeye başlamış olan dava
açma süresini durdurur.
(4) Yasama ve yargı yetkilerinin kullanılmasına ilişkin işlemler, Hâkimler ve Savcılar
Yüksek Kurulu kararları ile Anayasanın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler başvurunun
konusu olamaz.
(5) 4857 sayılı Kanunun 5 inci maddesi kapsamına giren ayrımcılık iddialarına ilişkin
başvurular, 4857 sayılı Kanun ve ilgili mevzuatında belirlenen şikâyet usulleri izlendikten
sonra herhangi bir yaptırım kararı alınmadığı hâllerde yapılabilir.
(6) İnsan hakları ve ayrımcılık yasağı ihlallerine ilişkin resen yapılan incelemeler için
ihlal mağdurunun şahsen belirlenebilir olduğu durumlarda kendisinin veya kanuni
temsilcisinin açık rızasının alınması şarttır. Ancak, çocuğun yüksek yararının gerektirdiği
hâllerde kanuni temsilcisinin rızası aranmaz.
(7) Kuruma yapılacak başvurularda, vesayet ya da koruma altında olanlar ve çocuklar
ile talepleri üzerine mağdur ya da mağdurların kimlik bilgileri gizli tutulur.
(8) 9 uncu maddenin birinci fıkrasının (i) bendi kapsamında yapılan başvurular
hakkında da bu madde hükümleri uygulanır.
(9) İşleme konulmayacak başvurular ve gerekçeli kabul edilmezlik kararları ile
başvuruya ilişkin diğer usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
İhlal incelemeleri
MADDE 18-
(1) Kurum, başvuruları ve resen yaptığı incelemeleri başvuru ve resen
inceleme kararı tarihinden itibaren en geç üç ay içinde sonuçlandırır. Bu süre, Başkan
tarafından bir defaya mahsus olmak üzere en fazla üç ay uzatılabilir.
(2) Kurum, ihlal iddiasına muhatap olan taraftan yazılı görüşünü sunmasını ister. Yazılı
görüş, istemin tebliğinden itibaren on beş gün içinde Kuruma ulaştırılır. Yazılı görüş, başvuran
kişiye tebliğ edilerek, görüşünü tebliğden itibaren en geç on beş gün içinde Kuruma sunması
istenir. Talep hâlinde Başkan bu süreleri bir defaya mahsus olmak üzere on beş gün uzatabilir.
Taraflara talepleri hâlinde Kurul önünde ayrı ayrı sözlü açıklama yapma hakkı tanınabilir.
(3) Başkan, incelemenin özelliğine göre, görüşlerin alınmasından sonra, resen veya
talep üzerine tarafları uzlaşmaya davet edebilir. Uzlaşma, insan hakları veya ayrımcılık yasağı
ihlali olduğu iddia olunan uygulamaya son verilmesi veya mağdur açısından bu sonucu
sağlayacak çözümleri içerebileceği gibi mağdura belli bir tazminatın ödenmesi biçiminde de
olabilir. Uzlaşma en geç bir ay içinde sonuçlandırılır. Uzlaşma müzakereleri sırasında yapılan
tespitler, alınan beyanlar veya açıklamalar, herhangi bir soruşturma ve kovuşturmada ya da
davada delil olarak kullanılamaz.
(4) Uzlaşma yoluyla sonuçlandırılamayan başvurular ve incelemeler hakkında ilgili
rapora ilişkin müzekkere yirmi gün içinde Kurula sunulur. Bunun üzerine Kurul, insan hakları
veya ayrımcılık yasağı ihlali yapılıp yapılmadığına ilişkin karar verir.
(5) Kurul, konusu suç teşkil eden insan hakları veya ayrımcılık yasağı ihlallerini tespit
ettiği takdirde, bunlarla ilgili suç duyurusunda bulunur.
İnceleme yetkisi
MADDE 19-
(1) Bu Kanunla ve diğer mevzuatla Kuruma verilen inceleme, araştırma,
ziyaret ve rapor hazırlama görevleri ile diğer görevler, insan hakları ve eşitlik uzmanları,
insan hakları ve eşitlik uzman yardımcıları ve Başkan tarafından görevlendirilen diğer Kurum
personeli tarafından yerine getirilir.
(2) Birinci fıkrada sayılanlar, Başkanın yetkilendirmesi hâlinde, tüm kamu kurum ve
kuruluşları ile diğer gerçek ve tüzel kişilerden ilgili bilgi ve belgeleri istemeye, incelemeye ve
bunların örneklerini almaya, ilgililerden yazılı ve sözlü bilgi almaya, özgürlüğünden mahrum
bırakılan ya da koruma altına alınan kişilerin bulundukları yerleri ziyaret etmeye, buralarda
inceleme yapmaya ve gerekli tutanakları düzenlemeye, kötü muameleye maruz kaldığı iddia
edilen kişi ya da kişilerle görüşmeye yetkilidir. Kamu kurum ve kuruluşları ile diğer gerçek
ve tüzel kişiler, Kurumun ziyaretlerini kolaylaştırmak ve taleplerini gecikmeksizin yerine
getirmek zorundadırlar.
(3) Kurumun görev ve yetki alanına giren konularda yerinde inceleme ve araştırma
yapmak üzere, Başkanın belirleyeceği Kurum personelinin başkanlığında, ilgili kurum ve
kuruluşların temsilcilerinin ve diğer kişilerin katılımıyla heyet oluşturulabilir. Heyette görev
alacak kamu kurum ve kuruluşları temsilcileri kendi kurum ve kuruluşlarınca, diğer kişiler ise
Başkan tarafından belirlenir. Heyetler tarafından yapılan inceleme ve araştırmaların sonuçları
Kurum tarafından bir rapor hâline getirilir. Heyetlerin giderleri Kurum bütçesinden karşılanır.
(4) Kurumun inceleme ve araştırma konusuyla ilgili olarak gerekçesini belirterek istediği
bilgi ve belgelerin, bu talebin tebliğ edildiği tarihten itibaren otuz gün içinde verilmesi zorunludur.
Bilirkişi görevlendirilmesi ve tanık dinlenmesi
MADDE 20-
(1) Kurumca inceleme ve araştırma yapılan ve ileri derecede teknik ve
mali uzmanlık bilgisi gerektiren konularla ilgili olarak, Başkan ya da Kurul tarafından, ücreti
Kurum bütçesinden ödenmek üzere bilirkişi görevlendirilebilir. Bilirkişi olarak görev
yapacakların nitelikleri ve çalışma esasları yönetmelikle düzenlenir.
(2) 10/2/1954 tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanunu hükümleri saklı kalmak üzere,
Kurum dışından görevlendirilmek ve ayda beşi geçmemek kaydıyla her inceleme ve araştırma
konusu için uhdesinde kamu görevi bulunan her bilirkişiye (1.000), uhdesinde kamu görevi
bulunmayan her bilirkişiye (2.000) gösterge rakamının memur aylık katsayısıyla çarpımı
sonucu bulunacak miktarı geçmemek üzere bilirkişi ücreti ödenir. Bu ödemeler, damga
vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz.
(3) İnceleme ve araştırma konusuyla ilgili olarak gerek görülmesi hâlinde Kurul ve
inceleme ve araştırma yapmaya yetkili Kurum personeli, tanık veya ilgili kişileri dinleyebilir.
İspat yükü
MADDE 21-
(1) Münhasıran ayrımcılık yasağının ihlali iddiasıyla Kuruma yapılan
başvurularda, başvuranın iddiasının gerçekliğine ilişkin kuvvetli emarelerin ve karine
oluşturan olguların varlığını ortaya koyması hâlinde, karşı tarafın ayrımcılık yasağını ve eşit
muamele ilkesini ihlal etmediğini ispat etmesi gerekir.
İstişare komisyonu ve istişare toplantıları
MADDE 22-
(1) Ayrımcılık yasağıyla ilgili konularda sorunları ve çözüm önerilerini
tartışmak ve bu konularda bilgi ve görüş alışverişinde bulunmak amacıyla, kamu kurum ve
kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, sendikalar, sosyal ve mesleki kuruluşlar, yükseköğretim
kurumları, basın ve yayın kuruluşları, araştırmacılar ve ilgili diğer kişi, kurum ve kuruluşların
katılımıyla istişare komisyonu oluşturulur.
(2) Kurum, insan hakları sorunlarını tartışmak ve insan hakları konularında bilgi ve
görüş alışverişinde bulunmak amacıyla, kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları,
sendikalar, sosyal ve mesleki kuruluşlar, yükseköğretim kurumları, basın ve yayın kuruluşları,
araştırmacılar ve ilgili diğer kişi, kurum ve kuruluşların katılımıyla merkezde ve illerde
istişare toplantıları gerçekleştirir.
(3) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.
ALTINCI BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Kurumun gelirleri
MADDE 23-
(1) Kurumun gelirleri şunlardır:
a) Genel bütçeden yapılacak hazine yardımları.
b) Kuruma ait taşınır ve taşınmazlardan elde edilen gelirler.
c) Gelirlerinin değerlendirilmesinden elde edilen gelirler.
ç) Diğer gelirler.
İstatistik
MADDE 24-
(1) Kurul, ayrımcılıkla mücadele amacıyla hangi alanlarda resmî
nitelikte istatistik toplanmasına ihtiyaç olduğuna Türkiye İstatistik Kurumu ve diğer ilgili
kurum ve kuruluşlarla birlikte karar verir. Ayrımcılık belirtilerinin tüm boyutlarını ortaya
koyabilmek için gerekli olan istatistiksel bilgilerin, verilere sürekli ve eksiksiz şekilde
erişilmesini sağlayacak bir sistem içinde toplanmasından Resmî İstatistik Programı
kapsamında Türkiye İstatistik Kurumu sorumludur.
İdari yaptırımlar
MADDE 25-
(1) Ayrımcılık yasağının ihlali hâlinde, bu ihlalin etki ve sonuçlarının
ağırlığı, failin ekonomik durumu ve çoklu ayrımcılığın ağırlaştırıcı etkisi dikkate alınarak
ihlalden sorumlu olan kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek
kuruluşları, gerçek kişiler ve özel hukuk tüzel kişileri hakkında bin Türk lirasından on beş bin
Türk lirasına kadar idari para cezası uygulanır.
(2) Birinci fıkrada belirtilen idari para cezasının kamu kurum ve kuruluşları ile kamu
kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları hakkında uygulanması hâlinde, ödenen idari para
cezası, cezaya esas ayrımcı uygulamaya kusuruyla sebebiyet veren kamu kurum ve
kuruluşlarında görev yapan memurlar ve diğer kamu görevlileri ile kamu kurumu
niteliğindeki meslek kuruluşlarında görev yapanlara rücu edilir.
(3) 19 uncu maddede öngörülen yükümlülüklere, uyarıya rağmen haklı bir neden
olmaksızın belirtilen sürede uymayan birinci fıkra kapsamındaki kişi ve kuruluşlar hakkında
beş yüz Türk lirasından iki bin Türk lirasına kadar idari para cezası uygulanır. Bu fıkrada
düzenlenen idari para cezaları hakkında da ikinci fıkra hükmü uygulanır.
(4) Kurul, verdiği idari para cezasını bir defaya mahsus olmak üzere uyarı cezasına
dönüştürebilir. Hakkında uyarı cezası verilen kişi veya kurumun ayrımcı fiilinin tekrarı
hâlinde alacağı ceza yüzde elli oranında artırılır. Bu artış ceza üst sınırını aşamaz.
(5) Bu Kanuna göre verilen idari para cezaları tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenir.
(6) Bu Kanunda hüküm bulunmayan hâllerde idari yaptırımlara ilişkin olarak
30/3/2005 tarihli ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu hükümleri uygulanır.
İnsan hakları ve ayrımcılıkla mücadele eğiticileri
MADDE 26-
(1) İnsan hakları ve ayrımcılıkla mücadele eğitimi, Kurum personeli
veya insan hakları ve ayrımcılıkla mücadele eğiticileri tarafından verilir. Eğiticilerin
nitelikleri, çalışma usul ve esasları ile eğiticilere verilecek ücret Maliye Bakanlığının uygun
görüşü alınarak yönetmelikle düzenlenir.
Yönetmelik
MADDE 27-
(1) Bu Kanunun uygulanmasına ilişkin yönetmelikler Kurum tarafından
yürürlüğe konulur.
Yürürlükten kaldırılan ve değiştirilen hükümler
MADDE 28-
(1) 21/6/2012 tarihli ve 6332 sayılı Türkiye İnsan Hakları Kurumu
Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır. Diğer mevzuatta mülga Türkiye İnsan Hakları Kurumuna
yapılmış olan atıflar Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumuna yapılmış sayılır.
(2) (14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile ilgili olup yerine
işlenmiştir.)
(3) 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile
ilgili olup yerine işlenmiştir.)
(4) Türkiye İnsan Hakları Kurumuna ait kadrolar iptal edilerek 13/12/1983 tarihli ve
190 sayılı Genel Kadro ve Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin ilgili cetvellerinden çıkarılmış ve ekli (1) sayılı listede yer alan kadrolar ihdas edilerek anılan
Kanun Hükmünde Kararnamenin eki (I) sayılı cetvele Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik
Kurumu bölümü olarak eklenmiştir.
(5) (27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile ilgili olup
yerine işlenmiştir.)
Hak ve yetkiler ile personelin devri9
GEÇİCİ MADDE 1-
(1) Bakanlar Kurulunca ilk yapılacak seçimde seçilecek üyelere
ilişkin başvurular ve aday bildirimleri Başbakanlığa yapılır. Başvurular ve aday bildirimlerine
ilişkin hususlar Başbakanlık tarafından ilan edilir.
(2) Bu Kanun ile kurulan Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu teşkilatlanıncaya
kadar Kuruma verilen görev ve hizmetler mülga Türkiye İnsan Hakları Kurumunun mevcut
personeli eliyle yürütülmeye devam edilir.
(3) Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte mülga Türkiye İnsan Hakları Kurumuna ait
her türlü taşınır, taşıt, araç, gereç ve malzeme, nakit ve benzeri değerler, her türlü borç ve
alacaklar, yazılı ve elektronik ortamdaki her türlü kayıtlar ve diğer dokümanlar ile kadro ve
pozisyonlarda bulunan personel, hiçbir işleme gerek kalmaksızın Türkiye İnsan Hakları ve
Eşitlik Kurumuna devredilmiş sayılır.
(4) Mülga Türkiye İnsan Hakları Kurumu tarafından yapılmış olan sözleşmelere
Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu halef olur. Mülga Türkiye İnsan Hakları
Kurumunun leh ve aleyhine açılmış davalar ile icra takiplerinde Türkiye İnsan Hakları ve
Eşitlik Kurumu kendiliğinden taraf sıfatını kazanır.
(5) Mülga Türkiye İnsan Hakları Kurulu üyelerinin üyelikleri bu maddenin yürürlüğe
girdiği tarihte sona erer. Mülga Türkiye İnsan Hakları Kurumu Başkanı ve İkinci Başkanı, bu
Kanuna göre seçilen Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Başkanı göreve başlayıncaya
kadar Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Başkanı ve İkinci Başkanı olarak görev yapar.
Bunlar, bu Kanuna göre seçilen Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Başkanı göreve
başladığında, atandıkları mevzuata göre kalan görev sürelerinin sonuna kadar görev yapmak
üzere ekli (2) sayılı liste ile ihdas edilen Kurum Başkanlık Müşaviri kadrolarına hiçbir işleme
gerek kalmaksızın atanmış sayılır ve Başkan tarafından belirlenen istişari görevleri yürütür.
Bu fıkra ile ihdas edilen Kurum Başkanlık Müşaviri kadroları, bu kadroların herhangi bir
sebeple boşalması ve her hâlde anılan kadrolara atanmış sayılan Başkan ve İkinci Başkanın
atandıkları mevzuata göre kalan görev sürelerinin sona ermesi hâlinde hiçbir işleme gerek
kalmaksızın iptal edilmiş sayılır. Bu fıkraya göre Kurum Başkanlık Müşaviri kadrolarına
atanmış sayılanlara, fiilen görev yapma şartına bağlı ödemeler hariç mali ve sosyal haklar
kapsamında bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce yürürlükte bulunan mevzuata göre
yapılmakta olan ödemelere, kalan görev süreleri sonuna kadar devam edilir. Bunlar görev
sürelerinin sonunda talepleri hâlinde, Kurumda veya önceki kurumlarında öğrenim durumları,
hizmet yılı ve kazanılmış hak aylık derecelerine uygun bir kadroya en geç bir ay içinde atanır.
9
Bu maddede yer alan kadrolarla ilgili olarak 20/4/2016 tarihli ve 29690 sayılı Resmi Gazete’ye
bakınız.
(6) Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte İnsan Hakları Uzmanı ve İnsan Hakları
Uzman Yardımcısı kadrolarında bulunanlar, İnsan Hakları ve Eşitlik Uzmanı ile İnsan Hakları
ve Eşitlik Uzman Yardımcısı kadrolarına başka bir işleme gerek kalmaksızın hâlen
bulundukları kadro dereceleriyle atanmış sayılır ve bunlardan 375 sayılı Kanun Hükmünde
Kararnamenin geçici 12 nci maddesi hükmünden yararlananların bu hakları söz konusu
kadrolarda bulundukları sürece devam eder. Bu fıkraya göre atananların İnsan Hakları
Uzmanı kadrosunda geçirdiği süreler İnsan Hakları ve Eşitlik Uzmanı kadrosunda, İnsan
Hakları Uzman Yardımcısı kadrosunda geçirdiği süreler ise İnsan Hakları ve Eşitlik Uzman
Yardımcısı kadrosunda geçmiş sayılır.
(7) Mülga Türkiye İnsan Hakları Kurumu kadrolarında bulunan memurlardan
yukarıdaki fıkralarda belirtilenler dışında kalanlar, Kurum için ihdas edilen aynı unvanlı
kadrolara hâlen bulundukları kadro dereceleriyle başka bir işleme gerek kalmaksızın atanmış
sayılır.
(8) Bu madde uyarınca atanan veya atanmış sayılan personelin yeni kadrolarına
atandıkları veya atanmış sayıldıkları tarih itibarıyla eski kadrolarına ilişkin en son ayda
aldıkları sözleşme ücreti, aylık, ek gösterge, ikramiye (bir aya isabet eden net tutarı), her türlü
zam ve tazminatları, makam tazminatı, temsil tazminatı, görev tazminatı, ek ödeme ve benzeri
adlarla yapılan her türlü ödemelerin toplam net tutarının (Bu tutar sabit bir değer olarak esas
alınır.); yeni atandıkları kadrolara ilişkin olarak yapılan sözleşme ücreti, aylık, ek gösterge,
ikramiye (bir aya isabet eden net tutarı), her türlü zam ve tazminatları, makam tazminatı,
temsil tazminatı, görev tazminatı, ek ödeme ve benzeri adlarla yapılan her türlü ödemelerin
(ilgili mevzuatı uyarınca fiili çalışmaya bağlı fazla mesai ücreti hariç) toplam net tutarından
fazla olması hâlinde aradaki fark tutarı, herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın fark
kapanıncaya kadar ayrıca tazminat olarak ödenir. Atandıkları veya atanmış sayıldıkları kadro
unvanlarında isteğe bağlı olarak herhangi bir değişiklik olanlarla, kendi istekleriyle başka
kurumlara atananlara fark tazminatı ödenmesine son verilir.
(9) Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihe kadar mülga Türkiye İnsan Hakları
Kurumunda geçen hizmetler, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunda geçmiş sayılır.
(10) Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunun 2016 mali yılı harcamaları, 2016
Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanununa istinaden Maliye Bakanlığınca yeni bir düzenleme
yapılıncaya kadar, mülga Türkiye İnsan Hakları Kurumunun 2016 yılı bütçesinde yer alan
ödeneklerinden karşılanır.
(11) Cumhurbaşkanlığı tarafından yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar il ve ilçe
insan hakları kurulları faaliyetine devam eder.10
10
2/7/2018 tarihli ve 703 sayılı KHK’nin 149 uncu maddesiyle, bu fıkrada yer alan “Başbakanlık”
ibaresi “Cumhurbaşkanlığı” şeklinde değiştirilmiştir.
(12) En az dört yıllık lisans eğitimi veren yükseköğretim kurumlarını bitirerek mesleğe
özel yarışma sınavı ile giren ve belirli süreli meslek içi eğitimden sonra özel bir yeterlik
sınavı sonunda insan hakları alanında faaliyet gösteren kurumların merkez teşkilatı
kadrolarına atanmış olanlar talepleri hâlinde kurumlarının, hakimler ve savcılar ise
kendilerinin muvafakati ile, Kurumun görev alanına giren konularda doktora yapmış olan
Devlet memurları ile öğretim elemanları ise başvurmaları hâlinde bu Kanunun yürürlüğe
girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde, bu Kanun kapsamında atanan Kurul tarafından
belirlenecek usul ve esaslar dâhilinde İnsan Hakları ve Eşitlik Uzmanı olarak atanabilirler. Bu
fıkra hükümlerine göre atanacak olanların sayısı, Kurumun kadro cetvellerindeki İnsan
Hakları ve Eşitlik Uzmanı ve İnsan Hakları ve Eşitlik Uzman Yardımcısı kadro sayısının
yüzde onunu geçemez.
(13) Bu Kanunun uygulanmasına ilişkin yönetmelikler Kurulun ilk toplantı tarihinden
itibaren altı ay içerisinde yürürlüğe konulur. Ayrımcılık yasağı ihlali iddialarına ilişkin
başvurular 17 nci maddenin dokuzuncu fıkrasında öngörülen yönetmeliğin yürürlüğe girdiği
tarihten itibaren alınır.
Yürürlük
MADDE 29-
(1) Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 30-
(1) Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
그림1
6701 SAYILI KANUNA EK VE DEĞİŞİKLİK GETİREN MEVZUATIN VEYA
ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARININ YÜRÜRLÜĞE GİRİŞ
TARİHLERİNİ GÖSTERİR TABLO
